HÜCRE

Temel canlılık olaylarının gerçekleştiği canlının en küçük yapı birimine
hücre denir. Hücreler çıplak gözle görülemeyecek kadar küçük yapılardır. Bu hücreler, ancak mikroskop denilen araçlarla görülebilir.
Hücrenin temel kısımları hücre zarı, sitoplazma ve çekirdekten oluşur.

Bitki ve hayvan hücresini oluşturan yapıların ne olduğunu gelin birlikte öğrenelim.

Hücre zarı: Her hücrenin etrafını çevreleyerek hücreye şekil verir ve hücreyi dış etkilerden korur. Hücre zarı, ihtiyacı olan maddeleri hücre içine alırken oluşan metabolik atıkları hücre dışına verir. Maddeler bu zardan seçilerek alındığı için hücre zarı seçici geçirgen özelliğe sahiptir. Bu sebeple zar, canlı bir yapıdır.
Hem bitki hem de hayvan hücrelerinde bulunur. Ayrıca bitki hücrelerinde bulunan hücre zarının çevresinde
hücre duvarı (hücre çeperi) vardır. Cansız olan bu yapı, bitkiyi dış etkilerden koruyup bitkiye dayanıklılık
sağlar. 
Hücre duvarı, sadece bitki hücrelerinde bulunup hayvan hücrelerinde bulunmaz.

Çekirdek: Hücrenin yönetim merkezidir. Kalıtım materyallerimizi taşıyan DNA’mız burada bulunur. Hem bitki hem de hayvan hücrelerinde bulunur. Bazı gelişmemiş canlıların hücrelerinde çekirdek yoktur. Bu yüzden, bu tür canlılarda kalıtım materyalleri sitoplazmada bulunur.
Kalıtsal karakterlerimizi belirleyen DNA parçalarına gen,
DNA ve etrafını saran özel proteinlerden oluşan yapıya ise
kromozom denir.

Sitoplazma: Hücre zarı ile çekirdeğin arasını dolduran, yumurta akına benzeyen ve organellerin bulunduğu sıvıdır. Sitoplazmada bulunan organeller aşağıdaki gibidir.

• Mitokondri: Hücrede besinleri parçalayarak enerji üretmede görevli olan organeldir. Enerji gereksinimi fazla olan kas, sinir ve karaciğer hücrelerinde diğer hücrelere göre daha fazla sayıda bulunur. Hem bitki hem de hayvan hücrelerinde bulunur.

• Sentrozom: Hücre bölünmesinde görevli olan organel, iki tane sentriyolden oluşmuştur. Sadece hayvan hücresinde bulunur.

• Ribozom: Protein üretiminde görevli olan organeldir. Tüm hücrelerde bulunur. Bakteri gibi canlıların
hücresinde bu organel dışında başka bir organel bulunmaz.

• Lizozom: Hücre içinde büyük moleküllü besin maddelerini parçalar. Bu olay, hücre içi sindirim olarak
da adlandırılır. Hayvan hücrelerinde bulunur. İlkel bitki hücrelerinde bulunurken, gelişmiş bitki hücrelerinde
bulunmaz.

• Golgi Cisimciği: Hücre içinde bulunan salgı maddelerinin üretilmesinde, paketlenmesinde ve salgılanmasında görevli olan organeldir. Bitki ve hayvan hücresinde bulunur.

• Koful: Hücre içindeki atık maddelerin ve bazı sıvıların bir süre depolandığı, kese şeklindeki bir yapıdır.
Bitki hücrelerinde büyük ve az sayıda iken hayvan hücrelerinde küçük ve çok sayıda bulunur.

• Endoplazmik retikulum: Madde taşınmasında görevli olan organeldir. Bitki ve hayvan hücresinde bulunur.

• Plastitler: Sadece bitki hücrelerinde bulunur. Üç çeşittir.
Kloroplast, karbondioksit ve suyu ışık varlığında kullanarak besin ve oksijen üretir. Kloroplastın yaptığı bu olaya fotosentez denir. Aynı zamanda bitkilere yeşil renk verir. Kromoplast, bitki hücrelerine sarı, kırmızı ve turuncu renkleri veren plastittir.
Lökoplast, rengi olmayıp besin depolamada görevli olan plastittir.

* Lizozom, ilkel bitki hücrelerinde bulunurken, gelişmiş bitki hücrelerinde bulunmaz.